Ήθη & Έθιμα της περιοχής
ΠΡΕΣΠΕΙΑ
Ο τόπος και οι άνθρωποι του. Η φύση και το πνεύμα. Η πρώτη χειρονομία του έλλογου ανθρώπου που μετουσιώνεται σε Τέχνη. Σε Τέχνη και σε Λόγο. Ο μαγικός, πολύμορφος τόπος που καθιστά ανεπαρκή το σύγχρονο άνθρωπο να παρουσιάσει το μεγαλείο των ανθρώπων που βίωσαν και βιώνουν στην εσχατιά αυτή της πατρίδας μας, όλα τα μικρά και μεγάλα γεγονότα που σημάδεψαν το κορμί της χώρας μας. Ο σύγχρονος άνθρωπος μια ελάχιστη μυρωδιά των πραγμάτων οσμίζεται. Τα στοιχειωμένα σπήλαια της περιοχής, οι τοιχογραφίες των βράχων, η καχυποψία της γιαγιάς που βλέπει τους ξένους ως καταπατητές είναι όλα βιώματα εποχών, άλλων εποχών, που εξηγούνται αλλά δε δικαιολογούνται.
Οι εκδηλώσεις “Πρέσπες” ή “Πρέσπεια” γεννημένες με το τέλος του ψυχρού πολέμου, την πτώση των ιδεολογιών και στηριγμένες στο βαθύ πολιτικό ένστικτο του βουλευτή Γιώργου Λιανή, που σήμερα έχουν τη γενικότερη αποδοχή του πολιτικού κόσμου, ποτέ δεν υπήρξαν απλές καλλιτεχνικές εκδηλώσεις. Εν σπέρματι, υπήρχαν σ’ αυτές η Ειρήνη, η Καταλογή, η Συνεργασία, η Συνύπαρξη, η Ανθρωπιστική προσφορά.
“Πρέσπεια”: οι εκδηλώσεις που μέσα από τις διακρατικές επαφές υψηλού επιπέδου κυοφορείται το τέλος των εχθροπραξιών και γεννοβολάτε η αδελφοσύνη. Το σημείο συνύπαρξης των λαών αλλά και της πολιτιστικής δημιουργίας. Τόπος και εκδηλώσεις που τίμησαν και τιμήθηκαν από τους κορυφαίους της Τέχνης, των Γραμμάτων, του Αθλητισμού, της Πολιτικής αλλά και της θρησκείας.
ΚΑΡΝΑΒΑΛΙ ΞΙΝΟΥ ΝΕΡΟΥ
Λίγο αργότερα, ένας άλλος πολύ γνωστός για τις φυσικές πηγές του οικισμός-το Ξινό Νερό-διοργανώνει μεταμφιεσμένους και με άρματα και φυσικά με κρασί Αμυνταίου να ρέει άφθονο, οι νέοι της περιοχής αποτείνουν φόρο τιμής στο θεό Διόνυσο…στο μοναδικό οργανωμένο καρναβάλι του νομού…
Δυναμικό “παρών” σε όλες τις εκδηλώσεις χαράς, αλλά και σε όλες τις δύσκολες στιγμές του τόπου δίνουν πάντα οι απόδημοι της Φλώρινας…που ομολογουμένως είναι πάρα πολλοί…
ΛΥΓΚΗΣΤΕΙΑ
Για αυτό, εδώ και χρόνια τώρα, το πρώτο δεκαήμερο του Αυγούστου οι τοπικές αρχές ως ελάχιστη ένδειξη ευγνωμοσύνης διοργανώνουν τα Λυγκήστεια”. Οι ξενιτεμένοι της Φλώρινας, εντός και εκτός συνόρων της χώρας, κάθε χρόνο έχουν ραντεβού…Εκτός από τις πολιτιστικές εκδηλώσεις με χορευτικά συγκροτήματα, μουσικές βραδιές με διάσημους αλλά και Φλωρινιώτες τραγουδιστές, εικαστικές εκθέσεις- έτσι και αλλιώς η Φλώρινα είναι ένα εικαστικό μουσείο χωρίς ημερομηνία λήξης- οι αρχές οργανώνουν δεξιώσεις προς τιμή των αποδήμων…
Χιλιάδες είναι οι επισκέπτες, Έλληνες και ξένοι, που το τελευταίο δεκαήμερο του Αυγούστου κατακλύζουν την περιοχή και όχι μόνο για να επισκεφθούν τον τόπο ως “τουρίστες”. Ένα σημαντικό πολιτιστικό γεγονός λαμβάνει χώρα…
ΜΠΑΜΠΑΡΙΑ
Κάθε πρωτοχρονιά έχετε την ευκαιρία να διασκεδάσετε με ένα έθιμο τόσο παλαιό, όσο και οι διονυσιακές λατρείες, που ήταν αναπόσπαστο κομμάτι του τρόπου ζωής των κατοίκων. Άλλοι λένε ότι τα Μπαμπάρια, όπως λέγονται, έχουν ρωμαϊκή προέλευση αυτό όμως που έχει σημασία είναι ότι τα Μπαμπάρια υμνούν το ξύπνημα της γής και την καρποφορία. 1η του έτους και του Γενάρη… Κεντρικός ήρωας του δρώμενου είναι η νύφη-γυναίκα, σύμβολο της γονιμότητας…, και σκοπός η απαγωγή της από τους “κακούς” … Οι συμμετέχοντες άνδρες μεταμφιεσμένοι. Οι στολές και οι προσωπίδες είναι από προβιές αρνιού. Για να είναι πιο τρομακτικοί προσθέτουν φασόλια γίγαντες για δόντια… και κόκκινες στεγνές πιπεριές. Η ομάδα αποτελείται από 10-15 νέους του χωριού, που φορούν τη λινή πουκαμίσα, αμάνικο γιλέκο και μαύρες υφαντές περικνημίδες, την προβιά, ζώνονται στη μέση τους μεγάλα κουδούνια – από αγελάδες-και κρατούν χοντρά ξύλα – πατερίτσες. Κάθε μέλος επιφορτίζεται και από ένα καθήκον…εμπροσθοφυλακή, οπισθοφυλακή …πλαϊνή φύλαξη της νύφης…γιατί καραδοκούν οι “κακοί” και φυσικά ο καμπούρης.
Πρέπει να την παραδώσουν σώα και ανέγγιχτη στον γαμπρό…ο οποίος διαφέρει από τα παλικάρια …στην πατερίτσα…που είναι εξάρτημα από αλέτρι που μοιάζει με σπαθί… έχει και φούντα… και μικρά κουδουνάκια… Στο δρώμενο παρουσιάζονται ασφαλώς ο παππούς, η γριά (μπάμπω), ο παπάς με το θυμιατό, ο γιατρός με τα γιατρικά του και ο κουρελής-πειραχτήρι της νύφης (ο καμπούρης).
Η νύφη, περί ης ο λόγος, είναι ένας άνδρας με τοπική νυφιάτικη ενδυμασία – κάθε χρονιά φορά ρούχα μιας άτεκνης γυναίκας του χωριού…για να κυοφορήσει- και κουδουνάκια αλόγου… Η ομάδα μπαινοβγαίνει στις αυλές των σπιτιών και οι νοικοκυραίοι οφείλουν να δώσουν στην παρέα το 1/10 της σοδειάς τους σε τσίπουρο, χοιρινό κρέας, λουκάνικα, κρεμμύδι, ψωμί και κρασί… Υπό τους ήχους της γκάιντας, του νταουλιού και της φλογέρας…το αποκορύφωμα …είναι το ξυλοφόρτωμα των “μνηστήρων” της νύφης και του καμπούρη, στο βαθμό που για πολλές μέρες οι νέοι είναι μαυρισμένοι από το ξύλο…και ανίκανοι – τάχα μου- να δουλέψουν…
ΦΩΤΙΕΣ ΤΗΣ ΦΛΩΡΙΝΑΣ
Σήμα κατατεθέν της Φλώρινας είναι οι Χριστουγεννιάτικες Φωτιές. Έθιμο που χάνεται στα βάθη των αιώνων. Κάθε γενιά το περιέλαβε με περισσή αγάπη και το προσάρμοσε στα χρόνια τα δικά της… Είναι κομμάτι της ζωής του κάθε Φλωρινιώτη… Μπορεί να έχει τις ρίζες του σε παγανιστικές εκδηλώσεις… στη λατρεία του ηλίου… Τώρα όμως είναι γερά συνυφασμένο με τη φωτιά που άναψαν οι βοσκοί στο μικρούλη Χριστό…και την αναγγελία της γέννησης του Σωτήρα του ανθρώπου. Γι’ αυτό και μόλις σημάνει μεσάνυκτα 23 προς 24 Δεκεμβρίου, παραμονή Χριστουγέννων, κάθε γειτονιά της Φλώρινας ρίχνεται στο δικό της αγώνα…
Το έθιμο των Χριστουγεννιάτικων φωτιών αναβιώνει και στον Δήμο Αμυνταίου, όπου σε κάθε χωριό οι κάτοικοι ανάβουν φωτιά στην πλατεία με την συνοδεία κόκκινου κρασιού και τοπικών εδεσμάτων.
ΤΣΙΡΙ ΒΑΡΒΑΡΑ
Εκεί κάπου στις αρχές του Δεκέμβρη, όταν το κρύο στο Αμύνταιο γίνεται τσουχτερό αναβιώνει ένα από τα πιο παλιά έθιμα της περιοχής. Την παραμονή της Αγίας Βαρβάρας ο θρύλος θέλει τους κατοίκους της περιοχής να εορτάζουν την μνήμη της ανάβοντας μεγάλες φωτιές σε κάθε γειτονιά, ψήνοντας, χορεύοντας και τραγουδώντας γύρω από τις φωτιές όλη την νύχτα. Αξίζει να επισκεφτεί κάποιος εκείνη την νύχτα το Αμύνταιο και να νιώσει την ζεστασιά των κατοίκων και την φιλοξενία.
Παρέες μεγάλων και μικρών όλοι μαζί ένα κουβάρι, γυρνούν από φωτιά σε φωτιά δοκιμάζοντας ψητό κρέας, κρασί και καυτερές πιπεριές που προσφέρεται στους επισκέπτες από τους διοργανωτές της κάθε φωτιάς. Το κέφι κρατάει αμείωτο όσο κρατούν αναμμένες οι φωτιές, δηλαδή μέχρι τις πρώτες πρωίνες ώρες.
Δεκαετίες τώρα τα «Τσίρι Βάρβαρα» όπως αποκαλείται το άναμμα των φωτιών στις 3 Δεκεμβρίου περνούν από γενιά σε γενιά κρατώντας απαράλλαχτα και μοναδικά τα στοιχεία εκείνης της νύχτας που αποτελεί μεγάλη εθιμοτυπική εορτή για το Αμύνταιο. Στο τέλος βραβεύεται η ψηλότερη φωτιά από τον Δήμο της περιοχής. Το έθιμο θεωρείται ότι έχει Ρωμαϊκές καταβολές. Σύμφωνα με την παράδοση οι φωτιές ανάβονται προς τιμή της Αγίας Βαρβάρας που σώθηκε όταν αποπειράθηκαν να την ρίξουν στην πυρά.
